شەقامی عێراقی ئەمڕۆ لە پارێزگاکانی جۆراوجۆری وڵاتەکەدا شایەتحاڵێکی ئاژاوەیە سەرەڕای کۆتایی هاتنی هەڵبژاردنەکان و پرۆسەی دەنگدان دوای ئەوەی چەندین کەس و هێز گرەویان لەسەر شکستی پرۆسەی هەڵبژاردن کرد و ئەگەری دەستپێکردنی هەڵبژاردنی پێشوەختیان دوورخستەوە ، بەڵام ئەوەی ڕوویدا لەبەرچاو نەگیرا. More…
لەم ڕۆژانەدا وڵات لە دۆخێکی تا ڕادەیەک ئارامدایە بە پێی ئەو قۆناغە ئاڵۆزەی کە پێشبینی دەکرێت عێراق پێیدا تێپەڕێت ، ئەمجارەیان ململانێی هەڵبژاردن لە ساڵی 2003ەوە بە هۆی چەندین هۆکارەوە جدیترینە کە گرنگترینیان ئەوەیە : More…
لەوەتەی دامەزراندنی دەوڵەتی عێراقی هاوچەرخەوە عێراق بەچەندین ڕووداو و وەرچەرخانی گەورەدا تێپەڕیوە کەگۆڕانکاریان بەسەردا هاتووەوە لەبوارەکانی ئەم وڵاتەدا دەوڵەمەندە بە سامانی سروشتی و مرۆیی وە من ناوچەکەم گۆڕی ، More…
وشەی کارەبا بۆ خەڵکی عێراق نهێنییەکی ئاڵۆزە وە ئەگەر نموونەکە ڕاست بێت ئەوە کۆمەڵێک مەتەڵە کە عێراقییەکان بۆ ئەم ساتە چارەسەرێکی ڕوونیان نەدۆزی‌وەتەوە. More…
دوای دەیان ساڵ لە داگیرکردنی ئەفغانستان، شەڕی خوێناوی دژی هێزە داگیرکەرەکان و شەڕی فراکسیۆنە ئەفغانییەکان لەناو خۆیاندا ، More…
– سوپای نەتەوەیی ئەفغانستان خۆی ڕادەست دەکات
1- ماوەی دوو دەیەیە ئەمریکا سوپای نەتەوەیی ئەفغانستانی (ANA)دامەزراندووە و بە نوين چەکیان ئامادە وا کردوان و مووچەی سەربازی سوپای نەتەوەیی ده‌دا‌وە ،
بەپێی دانپێدانانی سەرۆک بایدن لەوتارەکەی 17ی ئابی
ئێمە نزیکەی 1 تریلیۆن دۆلارمان خەرج کرد بۆ دامەزراندنی ئەم سوپایە، بەهێزەی 300,000 سەرباز ، سەرەڕای ئەو دەنگۆیانەی سەرۆک کۆماری پێشووی ئەفغانستان ئەشرەفی غەنی لەسەر تواناکانی سوپای نیشتمانی ئەفغانستان و ئەوەی کە تاڵیبان ناتوانێت لە 100 ساڵدا کۆنترۆڵی ئەفغانستان بکات ، تاڵیبان لە ماوەی کەمتر لە مانگێکدا بە چەکی کۆن دەستیان بەسەر تەواوی ئەفغانستاندا گرتووە .
فاکتەرەکانی پشت تێگەیشتنی هەڵە سەبارەت بە توانا ڕاستەقینەکانی سوپای نەتەوەیی ئەفغانستان و هۆکارەکانی سەرکەوتنە سەرسوڕهێنەرەکانی تاڵیبان توێژینەوەیەکی سەرنجڕاکێشە .
2 – بۆ بەدەست‌هێنانی پێکهاتەیەکی هاوسەنگ سوپای نەتەوەیی ئەفغانستان هەموو ڕەگەزەکانی لە ئەفغانستانی گرتەوە و ئۆزبێک و هەزارە و تاجیکان بۆ پلە باڵاکانی سوپا دەستنیشان کران، لە کاتێکدا ئاستی شەڕکردن زۆربەیان پشتون بوون ، ئەمە یەکێک بوو لە هۆکارە سەرەکیەکان کە پشتونەکان ڕەتیان کردەوە دژی برا تاڵیبانەکانیان شەڕ بکەن..
تاڵیبان زیاتر لە 10 ساڵ لە سەدا 40-48ی لادێکانی ئەفغانستان و شارەکانی دەوروبەری کۆنترۆڵ کرد و لەگەڵ دانیشتوانی ناوچەکە کاریان کرد بۆ بەدەست‌هێنانی خێر و لێکتێگەی‌شتن و زەمینە خۆشکردن بۆ ئەوەی دەستیان بەسەر ئەفغانستاندا بگرێت .
3- هێزی سوپای نەتەوەیی ئەفغانستان لە لایەن حکومەتی گەندەڵی ئەشرەفی غەنی زۆر کەمتر بوو لە واقیع.
مەزەندە دەکرێت ژمارەی سەربازەکان کەمتر لە 70-80 هزار سەرباز بوو، لە کاتێکدا کە ئەو پارەیەی کە ماوەتەوە گوازراوەتەوە بۆ کۆفرەکانی سەرکردە گەندەڵەکان.فاکتەری ئەخلاقی فاکتەری بردنەوە بوو لە شەڕەکەدا.
زۆرینەی پشتون لە سەرکردایەتی باڵای غەیرە پشتونەکان بێزار بوون و خزمەتی سەربازییان تەنیا بە هەلێکی کار دەزانی و نە پەناگەیەک بۆ شەڕکردن بۆ شەرەف.
سەبارەت سوپاي، سوپای ئەفغانستان خاوەنی دیسپلین و پێکەوەبوون و ڕۆحییەتی کاری تیمی نەبوو .
4- پەیمان‌نامەی ئاشتی ئەمەریکا و تاڵیبان لە 29ی شوباتی 2020 لە دەوحە ئیمزاکرا، کە چوارچێوەیەکی کاتی بۆ کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا لە ئەفغانستان دا، که بێئومێدی لە سوپای ئەفغانستان زیاتر کرد ، هەروەها چەندین ساڵی دانوستانی ئاشتی نێوان ئەمەریکا و تاڵیبان ئاماژەی بە دانپێنانی به حکومەتی تاڵیبان کردووە نە حکومەتی ئەشرەفی غەنی وەک تاکە نوێنەری ئەفغانی و فەرمانڕەواکانی داهاتوو.
5- دەنگۆیەکی دیکە ئەوەیە کە ماوەی چەند مانگێکە حکومەتی ئەفغانستان پارەی مووچەی هێزەکانی نەتەوە ئەفغانى نەداوە، سەرەڕای ئەو پارەیەی ئەمریکا پارەی داوە بە حکومەتی ئەفغانستان ، لەگەڵ نزیکبوونەوەی کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکادا، ئەوە ڕوون بوو کە ئەشرەف غەنی لە یەکەم هەلی خۆیدا لە وڵات هەڵدێت و هەرەسی حکوومەتەکەی کە کۆتا بزمار لە تابوتی حکومەت و دەوڵەتدا بوو .
6- هەموو ئەو فاکتەرانەی سەرەوە بەشداریان لە شکست و تەسلیم‌بوونی سوپای نەتەوەیی ئەفغانستان کرد تەنانەت بەبێ شەڕکردن لە دژی تاڵیبان، بەڵام لە ڕوانگەی سەربازییەوە باوەڕ و پەرۆشی چەکدارانی تاڵیبان بۆ هۆکاری ئازاد کردنی خاکی دایکیان لە داگیرکاریی دەرەکیش بەڵگەی باڵادەستیی باوەڕ و ئیردایە لە شەڕدا بەسەر باڵادەستیی مادی‌دا.
دوای هێرشەکانی 11ی ئەیلولی 2001 بۆ سەر سەنتەری بازرگانی جیهانی لە واشنتن و پنتاگۆن لە ڤێرجینیا و هێرشەکانی سەر کێڵگەیەک لە پێنسلڤانیا ،
ئەمەریکا بە خێرایی ئەنجامدەری ئەو هێرشەی ناساند به قاعیدە و بن لادنی سەرکردەکەی کە لە ئەفغانستان نیشتەجێ بوو و کامپەکانی رێکخراوە تیرۆریستییەکەی، کە حکومەتی تاڵیبان ڕەتی کردەوە ڕادەستی ئەمریکا بکات .
دوای مانگێک لەو هێرشانە ئەمریکا هەڵمەتێکی گەورەی سەربازی دەستپێکرد بۆ نەهێشتنی قاعیدە و هێنانەخوارەوەی تاڵیبان لەدەسەڵات بۆ پاراستنی ئاسایشی نەتەوەیی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا.
لە ماوەی دوو مانگ لە دەستپێکردنی هەڵمەتە سەربازییەکەدا ڕژێم لە ئەفغانستان ڕووخا و شەڕڤانان ڕوویان لە پاکستان و ناوچە شاخاوییەکان کرد، سەرەڕای زیانێکی زۆر لەلایەن تاڵیبانەوە ، تاڵیبان خۆیان ڕێکخستەوە و دەستیان بە ئۆپەراسیۆنی سەربازی تۆڵەسەندنەوە کرد لە دژی حکومەتی نوێ و هێزە بیانییەکان لە وڵاتدا.
لێرەدا تێبینی دەکەین پێشکەوتنی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکان لەڕووی پلاندانان و جێبەجێکردن و کاریگەرییەوە بەشێوەیەکی بەرچاو، کە ئاماژە بەوە دەکات کە ئەم بزووتنەوەیە یاریزانێکی گەورەیە لەسەر گۆڕەپانی ئەفغانستان و هەرێم بەهۆی ئەو تاکتیکيان ستراتیژییانەی لەماوەی ئەم 20 ساڵەدا .
تاڵیبان لە ڕێگەی باج و بازرگانیکردن بە ماددە هۆشبەرەکان و هەندێک پشتگیری وڵاتانی هەرێم پشتیان بە دارایی خۆی بەست ، تاڵیبان توانیان دەسەڵاتی خۆیان بەسەر خاکی گەورەی ئەو وڵاتەدا درێژ بکەنەوە ولە مانگی ئەیلولی 2015دا دەستیان بەسەر شاری ستراتیژی قۆندز دا گرت کە گۆڕانکارییەکی گەورە و یەکلاکەرەوە بوو لە چارەنووسی شەڕدا .
له دەوحەی پایتەختی قەتەر دانوستانەکانی لەگەڵ تاڵیبان ئامێز گرت کە نزیکەی دوو ساڵ بەردەوام بوو، ڕێککەوتنێکی گەورەی ئاشتییە بۆ کشانەوەی هێزە دەرەکییەکان لە ئەفغانستان و سەرکەوتنێکی گەورەی سیاسی بۆ تاڵیبان و زەمینەخۆشکردن بۆ کابۆلی پایتەخت دووبارە به‌كن .
به‌دودا…….
کشانەوەی سۆڤیەت له ئەفغانستان دوای داگیرکارییەکی 10 ساڵە هات کە تێیدا شەڕڤانانی ئەفغانی توانیان سەرکەوتنێکی گەورە بەسەر هێزەکانی سۆڤیەتدا بەدەست بهێنن، More…
بە کشانەوەی سوپای بەریتانیا لە نیمچە کیشوەری هیندی کە لە ساڵی 1947 دەستی پێکرد سۆڤیەت سیاسەتێکی دۆستانەی لەگەڵ ئەفغانستان دا پەیڕەو کرد بە وەبەرهێنان لە زۆر ناوچە و ناسینی سەربەخۆیی ئەفغانستان . More…
لەم بەشەی لێکۆڵینەوە کەدا کاریگەرییەکانی داگیرکردنی سۆڤیەتی ئەفغانستان لەسەر یەکێتی سۆڤیەت لە ڕووی کاریگەریی سیاسی و سەربازی و ئابووری و کۆمەڵایەتی‌یەوە ، بەیان دەکەین .. More…
ئەفغانستان پێگەی جیۆستراتیجی گرنگی هەیە لەئاسیا بەستەرێک بێت لەنێوان ڕۆژهەڵات و ڕۆژئاواو باکوور و باشووردا ،ئەفغانییەکان بە خەڵکی ئاریان دادەنرێن، دانیشتوانی ئەفغانستان لە چەند گروپی ڕەگەزی جیاواز پێکهاتوون: More…
لەبەر ڕۆشنایی پێشکەوتنەکانی ناوچەکە بەگشتی و عێراق بەتایبەتی بەتایبەتی سەبارەت بەمەیدانی سیاسی ئەو وڵاتانە و لەبەر ڕۆشنایی نەبوونی ڕوونی و نادڵنیایی بەشایەتی بڕیاری سیاسی لەسەرتاسەری جیهاندا ، More…
2020 هەموو مافەکان پارێزراون ©
