1. ئاگربەستی نێوان ئیسرائیل و لوبنان و گروپی چەکداری حیزبوڵڵه سەر بە ئێران بە ناوبژیوانی ئەمەریکا و فەڕەنسا لە 26 ی تشرینی دووەمی 2024 کەوتە بواری جێبەجێکردنەوە.

ئاگربەستەکە داوا دەکات شەڕ بۆ ماوەی دوو مانگ ڕابگیرێت و داوا لە حیزبوڵڵه دەکات کۆتایی بە بوونی چەکداری لە باشووری لوبنان بهێنێت و هێزەکانی ئیسرائیل لە سنوورەوە بگەڕێنەوە بۆ لای خۆیان ، وەک میکانیزمێکی چاودێری، هەزاران هێزی لوبنانی و ئاشتیپارێزی نەتەوە یەکگرتووەکان لە باشوور بڵاو دەکرێنەوە و کۆمیسیۆنێکی نێودەوڵەتی بە سەرۆکایەتی ئەمریکا چاودێری پابەندبوون دەکات.

ئیسرائیل و حیزبوڵڵه هەردووکیان بانگەشەی ئەوەیان کرد کە ئاگربەستەکە سەرکەوتنە. ئاگربەستەکە لە کاتژمێر 4 ی بەیانی ڕۆژی چوارشەممە کەوتە بواری جێبەجێکردنەوە، ڕۆژێک پاش ئەوەی ئیسرائیل توندترین هێرشی ئاسمانی بۆ سەر بەیروت ئەنجامدا و بەلایەنی کەمەوە 42 کەس کوژران ، وادیارە ناکۆکی لەسەر ئەوە هەیە کە ئایا ئیسرائیل مافی هێرشکردنە سەر حیزبوڵڵه هەیە ئەگەر پێی وابێت چەکدارەکان ڕێکەوتنەکەیان پێشێل کردووە.

2. ئیدارەی بایدن ڕایگەیاند کە ئاگربەستەکە چارەسەری ئەو شەڕە وێرانکەرە ناکات کە زیاتر لە ساڵێکە لە غەززە بەردەوامە. ئەمەریکا لە ماوەی ساڵدا چەندین هەوڵی دا بۆ ئاگربەست و ئازادکردنی بارمتەکان بەڵام گفتوگۆکان شکستیان هێنا ، بایدن هەروەها هەوڵی ئاشتی زیاتری لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەکانی تری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست وەک سعودیە، تورکیا و ئیمارات ڕاگەیاند.

سەرۆک ترامپ لە هەڵمەتی هەڵبژاردنەکەیدا بەڵێنی دا ئاشتی بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بهێنێت و کۆتایی بە شەڕی ئۆکرانیا بهێنێت، بەڵام هیچ ڕێگایەک دیاری نەکراوە..

3. چاوەڕوان دەکرێت ڕاگرتنی شەڕ لە لوبنان ئەگەری شەڕی ڕاستەوخۆی نێوان ئیسرائیل و ئێران کەم بکاتەوە کە پشتیوانی حیزبوڵڵه و حەماس دەکات و ئەمساڵ دوو ڕووبەڕووبوونەوەی ڕاستەوخۆی لەگەڵ ئیسرائیلدا هەبووە ،ڕۆژێک پاش ڕاگەیاندنی ئاگربەست، حەماسیش ئامادەیی خۆی بۆ ئاگربەست ڕاگەیاند، بەڵام سەرۆک وەزیری ئیسرائیل ناتانیاهۆ لە لێدوانێکی سەرسوڕهێنەردا گوتی “ئەو ئامادەیە بۆ ئاگربەست لە غەززە بەڵام شەڕ بەردەوام دەبێت.”

4. لە تشرینی یەکەمی 2023ەوە، حیزبوڵڵه و ئەندامانی تری تەوەری بەرگری بە ڕابەرایەتی ئێران بەڵێنیان داوە هێرش بکەنە سەر ئیسرائیل و هەراسانیان بکەن وەک هاوسۆزی لەگەڵ فەلەستینییەکان لە غەززە. لە ئەنجامدا ئیسرائیل خۆی گەمارۆدا و شەڕی لەگەڵ حەماس لە فەلەستین و ئەنساروڵڵا لە یەمەن و گروپە شبه سەربازییەکان لە سوریا و عێراق و حیزبوڵڵا لە لوبنان و ئێران کرد.

لە ڕووی تیۆرییەوە ڕێکەوتنی 26/11 دەبێت ببێتە هۆی وەستاندنی هەمیشەیی شەڕ لە نێوان ئیسرائیل و حیزبوڵڵا، بەڵام پێشینەی ڕێکەوتنێکی هاوشێوە لە ساڵی 2006 بە ناوبژیوانی نەتەوە یەکگرتووەکان جەخت لەسەر ئاشتی هەمیشەیی ناکاتەوە مەگەر چارەسەرێکی سیاسی بۆ کێشەی ئیسرائیل و فەلەستین نەدۆزرێتەوە ،بەرهەڵستی ئیسلامی لە عێراق کە هاوپەیمانی گروپە چەکدارەکانە دەڵێت بڕیاری حیزبوڵڵا بۆ وەستاندنی شەڕ “بەتەواوی لوبنانییەکان” بووە و هیچ ئارامییەک لە خاکەکەیدا نابێت.

 جیابوونەوەیەک لە کۆمەڵەی ئەکتەرە نادەوڵەتییەکانی دژە ئیسرائیل لەوانەیە ڕێگری لە گروپەکانی تر بکات لە بەردەوامبوون لە شەڕیان دژی ئیسرائیل و تەنانەت لەوانەیە ببێتە هۆی چوونە پاڵ گروپی زیاتر ، ئاگربەستی ئەم دواییانە کێشەیەکی ئایدۆلۆژی و گێڕانەوەی بۆ تەوەرە دروست دەکات. چەند گروپێک هەن لە عێراقدا کە نان و کەرەیان شەڕی ئاڵوگۆڕە.

گروپەکانی وەک کتائب حیزبوڵڵه سەرەڕای دڵسۆزییان بۆ ئێران، لەم ساڵانەی دواییدا سەربەخۆ بوون، وەک ئەوەی لە مانگی کانوونی دووەمدا سێ سەربازی ئەمەریکی لە ئوردن کوشت.

تەنانەت لوبنان و سوریاش ئاگربەستی نیمچە یان هەیە و پێناچێت ئەندامانی تری ئەو تەوەرە چالاکییەکانیان بوەستێنن.

5. لە کۆتاییدا، ئاگربەستی نێوان ئیسرائیل و حیزبوڵڵه پێدەچێت ڕێوشوێنێکی کاتی بێت بۆ ئەوەی لە نێو واژۆکەرانی رێککەوتنەکەدا ناکۆکی هەبێت لەسەر بەکارهێنانی تۆڵەسەندنەوە لەلایەن ئیسرائیلەوە لە وەڵامی هەر پێشێلکاریەک لەلایەن حیزبوڵڵە ، ڕێکەوتنێکی هاوشێوە لە ساڵی 2006 بە ناوبژیوانی نەتەوە یەکگرتووەکان شکستی هێنا چونکە هیچ چارەسەرێکی سیاسی بۆ قەیرانی ئیسرائیل و فەلەستین نەبوو.

هەروەها ئەم ڕێککەوتنە باسی ململانێی نێوان ئیسرائیل و حەماس ناکات کە بووە هۆی کوژران و برینداربوونی هەزاران کەس.

کۆمێنت بنوسە