وای چەندین مشتومڕ و چیرۆکی ناکۆک و دزەکردن لە سەرچاوە ناکۆکەکانی ناوەوە و دەرەوەی ئێران دەربارەی بارودۆخی ڕووداوەکەی فڕۆکەکەی سەرۆکی ئێران، لە نێوان ئەو ڕاستییەی کە ڕووداوەکە پەیوەندی بە “پیلان”ەوە هەیە، یان ئەوەی کە کەوتنە خوارەوەی فڕۆکەکە ڕووداوێکی بەڕێکەوتە کە پەیوەستە بە بارودۆخی کەشوهەوا و تەکنەلۆژیای فڕۆکەوە.
هێزە چەکدارەکانی ئێران ڕاپۆرتێکیان بڵاوکردەوە کە ئەنجامەکانی لێکۆڵینەوەی “سەرەتایی” لە بارودۆخی کەوتنە خوارەوەی هەلیکۆپتەرەکەی سەرۆکی ئێران و ئەو ئەنجامەی تێدابوو کە دوای ئەوەی بەدوای ڕێگاکانی فڕۆکەکەدا دەکەوێت، ئەو نزیکبوونەوەی لە هیچ “پیلانێک” لە ڕووداوەکەدا ڕەتکردەوە و هۆکاری ڕووداوەکەی بە پەیوەندی بە بارودۆخی کەشوهەواوە دانا.
نزیکەی خولەک و نیوێک بەر لە ڕووداوەکەی هێلیکۆپتەرەکە، فڕۆکەوانی ئەو هەلیکۆپتەرەی کە تێوەگلابوو پەیوەندی لەگەڵ دوو هەلیکۆپتەرەکەی دیکەی گروپی فڕۆکەکەدا هەبووە و هیچ نیشانەیەکی برینی تەقەکردن یان شتی هاوشێوە لە فڕۆکەکەی سەرۆکدا نەبینراوە و فەرماندەی فڕۆکەکەی سەرۆک پەیوەندی لەگەڵ دوو هەلیکۆپتەرەکەدا کردووە و هەلیکۆپتەرە تێکشکاوەکە دوای پێکدادان لەگەڵ بەرزییەکدا ئاگری گرتووە.
بەهۆی ئاڵۆزییەکانی ناوچەکە، تەم و پلەی گەرمی نزم، پرۆسەی گەڕان بە درێژایی شەو درێژ بووەوە ، بەیانی ڕۆژی دووشەممە (5ی بەیانی) بە یارمەتی فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکانی ئێران شوێنی تەواوی فڕۆکەکە دیاریکرا و پاشماوەی هەلیکۆپتەرەکەی سەرۆک کۆمار دۆزرایەوە و ڕاپۆرتەکە گەیشتووەتە ئەو ئەنجامەی کە “هیچ حاڵەتێکی گوماناوی لە گفتوگۆکانی تاوەری کۆنترۆڵ لەگەڵ تیمی فڕۆکەکەدا نەبینراوە.”
ڕاپۆرتەکەی هێزە چەکدارەکانی ئێران سەرەڕای گرنگییەکەی، لە لایەکەوە هێشتا ڕاپۆرتێکی سەرەتاییە و پێدەچێت ڕاپۆرتی دواتر بۆ ئەم ڕاپۆرتە بڵاوبکرێتەوە، کە لەوانەیە بە تەواوی یان بەشێکی هاوڕا بێت لەگەڵیدا، بەتایبەتی لەو کاتەوەی کە ڕاپۆرتی دواتر لەلایەن لیژنەکانی سەر بە سوپای پاسدارانی شۆڕشی ئێران و دەزگا هەواڵگرییەکانیەوە بڵاودەکرێتەوە.
ڕاپۆرتەکە ئاماژە بەوە دەکات کە ڕاپۆرتەکەی هێزە چەکدارەکان لەوانەیە ویستبێتی تۆمەتی فەرامۆشکردنی سوپای ئێران لاببات بە جەختکردنەوە لەسەر یەکپارچەیی پەیوەندییەکان و بەدواداچوون و سەرکەوتنی گەیشتن بە شوێنی فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکە لە ڕێگەی فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوانی ئێرانییەوە، ئەمەش وەڵامدانەوەیەکە بۆ ئەو ڕاستییەی کە فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوانی تورکیا بە دووربینێکی بینینی شەوەوە توانی شوێنی فڕۆکەکە دیاری بکات و بگاتە ، جگە لەو دەنگۆیانەی کە دەڵێن فڕۆکەکە تەقەی لێکراوە، ڕاپۆرتەکە وەڵامی ئەو دزەکردنانەی نەدایەوە کە ئاماژە بەوە دەکەن کە بۆمبێک لەناو فڕۆکەکەوە بەسەر سەرنشینەکانیدا تەقیوەتەوە.
هەرچەندە گریمانەی ئەوەی کە کەوتنە خوارەوەی فڕۆکەکە ڕووداوێکی بەڕێکەوت بووە لەسەر بنەمای بارودۆخی کەشوهەوا و سەختی ناوچەکە بە شێوەیەکی لۆژیکی دەردەکەوێت و پشتگیری دەکرێت بەوەی لە ڕاپۆرتەکەی هێزە چەکدارەکاندا هاتووە، بەڵام هێشتا پرسیار هەیە کە ئەو ڕێگایە بەهێزتر دەکات کە پیلانگێڕییەکی ناوخۆیی یان دەرەکی هەیە، لەوانە: جیاکردنەوەی هێلیکۆپتەرەکان لەگەڵ هەلیکۆپتەرەکەی سەرۆک و چارەنووسیان هەمان چارەنووسیان هەیە ،وە ئەو کاتەی کە پێویست بوو بۆ گەیشتن بە تێکشکاوەکە، فڕۆکەکە لە ئازەربایجانەوە هاتووە کە پەیوەندییەکی نزیکی ئەمنی و سەربازیی لەگەڵ ئیسرائیلدا هەیە ، لەو ماوەیەدا حکومەتی ئازەربایجان دامەزراوەی بەخشی بە ئیسرائیل بۆ دامەزراندنی بنکەی سەربازی لە خاکی ئازەربایجان.
سەرەڕای ئەوەش، تۆماری کوشتن و پووچەڵکردنەوەکانی ئیسرائیل لە دژی سەرکردەکانی ئێران و پاسداران لە ناوەوە و دەرەوەی ئێران، گریمانەی ئەوە دەکات کە ئیسرائیل لەپشت ئۆپەراسیۆنەکەوە بووە.
لە هەڵسەنگاندنی ئێمەدا، ئەو بەیاننامەیەی کە دەڵێت گۆڕەپانی ئێران لەلایەن ئیسرائیلەوە لە ڕێگەی سەرچاوە تەکنیکی و مرۆییەکانەوە “دزەی پێکراوە” بووەتە واقیعێک کە تەنها لە گریمانە و شیکردنەوەکان زیاتر دەڕوات لەسەر بنەمای بەڵگە و ئاماژەکان.
لە ناوخۆدا، سەرلێشێواوی سەرکردایەتی ئێران ئاشکرا بووە لەوەتەی ڕاگەیاندنی کەوتنە خوارەوەی فڕۆکەکە لە ڕێگەی هەناردەکردنی چەندین هەژمار لە سەرچاوە فەرمی یان نیمچە فەرمییەکانەوە کە بە ناکۆکی و دژایەتی ناسراون ، ڕوون بوو کە دەیەوێت کات بەدەست بهێنێت بۆ ئامادەکردنی ڕای گشتی ئێران بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ تراژیدیاکە و هەناردەکردنی چیرۆکێکی نوێی یەکگرتوو، لەوانەیە لە ڕاپۆرتەکەی سوپای ئێرانەوە دەست پێبکات، بەڵام چیرۆکی ئێرانی، هەرچی ناوەڕۆک و ئاستی باوەڕی لە باوەڕپێکردنەکەیدا هەیە، ناتوانێت مێژووی لەناوچوونی سەرۆکەکانی ئێران لە شۆڕشی ئیسلامییەوە بەدووربگرێت.
ناکۆکییەکانی نێو دامەزراوەکانی ڕژێمی ئێران لەوانەیە لە زۆربەی ئاستەکانی سەرکردایەتیدا زیاد بکات “لە نێوان سوپا و سوپای پاسداران و لەناو پەرلەمان و لە نێوان سەرۆکایەتی و ئۆفیسی ڕێبەری باڵا و لە نێوان هەواڵگری سوپای پاسداران و دەزگا ئەمنییەکانی دیکە و لەناو ئەو ئاژانسانەدا ، بێ ئەوەی باسی جیاوازی قووڵ و ڕاگەیەنراوەکانی نێوان تەوژمە توندڕەو و ڕیفۆرمخوازەکان بکەین.
لەگەڵ ئەوەشدا، دیارترینی ئەم ناکۆکییانە بریتییە لە خەبات بۆ جێگرەوەی ڕێبەری باڵای شۆڕش (عەلی خامنەئی) ، وە ڕەئیسی یەکێکە لە دیارترین کاندیدەکان لەگەڵ (موجتەبا) بن عەلی خامنەئی کە بە فەرمانڕەوای دیفاکتۆی ئێران ناودەبرێت و ئەو لەپشت دەرکردنی ڕکابەرەکانیەوەیە بە کوشتن، زیندانیکردن یان دەرکردنی، بۆ ئەوەی ڕێگا بۆی بکاتەوە ببێتە جێگرەوەی باوکی وەک ڕێبەری باڵا.
سەرەڕای چەندین سیناریۆ بۆ چۆنیەتی زاڵبوونی سەرکردایەتی ئێران بەسەر قەیرانی لەدەستدانی سەرۆکی ئێران، بەڵام پێدەچێت سەرکردایەتی ئێران بە دوو ئاراستەدا بڕوات:
یەکەم: داخستنی دۆسیەی ناکۆکییەکان دەربارەی ڕووداوەکە و بارودۆخەکەی لە ڕێگەی ئەو ڕاپۆرتانەوە کە دواتر بڵاودەکرێنەوە بۆ داخستنی دۆسیەی قەیرانەکە ، ئەمە پشتڕاستکردنەوەی چیرۆکی ڕووداوە بەڕێکەوتەکە دەگرێتەوە کە پەیوەندی بە بارودۆخی کەشوهەواوە هەیە، چونکە سەرکردایەتی ئێران کە لیستی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی و موشەکی ناوەکی و بەرنامەی بۆشایی ئاسمانی هەیە، لە دۆخێکی ئاشکرادا دەژین کە متمانەی هەموو ئەو بەرنامانە لاواز دەکات ، لەبەر ئەوەی ئیسرائیل و ئەمریکا تۆمەتبار دەکەن بەوەی لەپشت ئۆپەراسیۆنەکەوەن، ئێران دەبێت وەڵامی ئۆپەراسیۆنەکە بداتەوە کە ئێران لەم قۆناغەدا نایەوێت.
دووەم: کاتی تەواو بۆ هەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتی داهاتوو بە فشاری کات، هەروەک نووسینگەی ڕێبەری باڵا بە تەواوی خۆی تەرخان دەکات بۆ ئەم هەڵبژاردنانە و بەو ئاڕاستەیەی کە دڵنیابوون لە بەردەوامبوونی دەسەڵاتی بەسەر دامەزراوەی سەرۆکایەتی کۆماردا بە کەسایەتییەکی دڵسۆزی سەرکردە، بەڵام بەبێ ڕفاندنی دیمەنەکە وەک ڕەئیسی.
سروشتی ڕژێمی ئێران “لەژێر دەستی ڕێبەری باڵادا” کەسایەتییەکانی وەک ڕەئیسی و قاسم سولەیمانی قبوڵ ناکات و لێرەدا ئاماژە بە ئەزموونی کەڵەکەبووی ڕێبەری باڵا و ئۆفیسەکەی و دەزگاکانی دەکرێت لەسەر چۆنیەتی بەڕێوەبردنی هەڵبژاردنەکان و ژماردنی ئەنجامەکان پێش هەڵبژاردنەکان.