جیهان ئەمڕۆ بە هەلومەرجو دۆخدا تێپەڕ دەبێت زۆر هاوشێوەی ئەو قەیرانانەی پێش قەیرانی ئابووری ساڵی 1929 کە بە ( ڕووخانی مەزن ) ناسراوە ، کە دەرئەنجامەکانی کارەساتبار بوون بۆ هەموو وڵاتە دەوڵەمەند و هەژارەکان .
ئابوری جیهان بەدەست زۆر شتەوە دەناڵێت کە لە گرنگترینیان پەتامی کۆرونا کە وڵاتانی جیهانی خستە ناو بارودۆخێکی نوێوە، کە دەبێتە هۆی ڕاگرتنی هەموو کەرتە ئابوورییەکان و کاریگەری لەسەر چەندین وڵات لە ڕووی ئابوورییەوە گرنگ بوو و بووە هۆی دابەزینی نرخی نەوت بەهۆی نەبوونی داواکاری بۆی وە دابەزینێک لە نیشاندەری ئابووری جیهانی، ئەوەش یەکێکە لە هۆکارەکانی توانەوەی ئابوری دواتر، کە دەبێتە خراپترین لە ڕووی مێژووییەوە
عێراق وڵاتێکی دەوڵەمەندە بە سەرچاوە و سامانە سروشتییەکان و کشتوکاڵ
بەیەکێک لەو ولاتانە دادەنرێن کە پێکهاتەی خۆبژێوی و هەناردەکردنو هەروەها هەیە ، بەلام بەهۆی سیاسەتی 1958 و ئەو جەنگانەی کە دەوڵەت تا ئەمڕۆ شەڕی کردووە و ئەو سیاسەتەی کە لە 2003 ەوە تا ئەمڕۆ پەیڕەوکراوە ، ئەم سیاسەتانە وای کردووە کە بە ئەنقەست و بە سیستماتیک ئابووری وڵات تێک بدرێت ، ئاماژە بەو گەندەڵییە نەیەت کە لە هەموو بەشەکانی دەوڵەتدا بەربڵاوە ، وای کردووە باقیی ئابووریی عێراق بەشێوەیەکی سەرەکی پشت بە داهاتی فرۆشتنی نەوت ببەستن بۆ باشترکردنی بودجەی ساڵانەی خۆی کە زیاتر لە 120 ملیار دۆلارە .
کۆی مووچەی وڵاتانی عێراق لە مانگێکدا چوار ملیار و چوارسەد ملیۆن دۆلارە ، یان نزیکەی 53 ملیار دۆلار لە ساڵێکدا ، ساڵانە نزیکەی 70 ملیار دۆلار لە ئابووری عێراق لەلایەن گەندەڵکارانەوە دەبرێت و لە هاوسەنگییە بانکییەکانیان هەڵگیراوە .
کە هاوردەکردنی دارایی فرۆشتنی مانگانەی نەوت سێ ملیار و سەد و پەنجا ملیۆن دۆلار لە ئەنجامی دابەزینی نرخی نەوت لە ئاستی جیهانیدا، کە بودجەی دەوڵەت دەخاتە بەرامبەر کەمیدارایی گەورە و بێ توانایی لە پێدانی مووچە بۆ مانگی ئێستا و لاوازی نرخيه دیناری عێراقی بەرامبەر دۆلار.
حکومەت هەوڵ دەدات بە قەرزکردن لە بانکە ناوخۆیی یان نێودەوڵەتییەکان کێشە ئابوورییەکان چارەسەر بکات، ئەمەش ئابووری دەخاتە ژێر فشاری دانەوەی قەرزو ڕێژەی بەرزی سوودیان ، تەنانەت ئەگەر نرخی نەوت بەرزبێتەوە وەک ئەوەی چاوەڕوان دەکرێت لەکۆتایی ساڵی 2021 دا یارمەتیی بەردەوامبوون و بەردەوامی دان بەبەشێک لەپێنانەوەی قەرزی نوێ دەدەن
و یارمەتی کەمکردنەوەی کەمبونەوەی مانگانەو نە ساڵانەش نادا ، بۆ نموونە گەندەڵیمان نیشان دەدات لە دەوڵەتدا ، بانکی ناوەندی عێراق لە 1/1/2020 تا 2020 / 9 / 1 بە بەهای 27 ملیار دۆلار بە نرخی خوار ڕێژەی ئاڵوگۆڕی فەرمی فرۆشتووە بۆ پاڵپشتی کردنی بازرگانان لە هاوردەکردنی کاڵا بۆ وڵات زانراوە کە کاڵا هاوردەکان لە 5٪ و تا 300٪ باجی گومرگییان تێدا دەبێت (وەک خواردنەوە کحولیەکان و جگەرەکان) ئەگەر ڕێژەی باجی گومرگەکان بە 20 ٪ ی دەزانین ، ئەو ڕستانەی کە لەڕێگەی دەروازە سنوورییەکان بە خەزێنەی ناوەندی دەدرێت ، زیاتر لە 5 ملیار دۆلارە و بە شۆکەوە ، باجی گومرگی خەزێنە تەنیا 450 ملیۆن دۆلارە !!!!! دیارە پرسیارێک دەکەین باقیەکەی تر بۆ کوێ چوون ؟ !
حکومەتی ئێستا لە هەوڵی ئەوەدایە وەبەرهێنەری بیانی بهاوێ بۆ دانانی پڕۆژەی نوێی ئابوریكان لێرەدا پرسیار ئەوەیە ئایا حکومەت پلانێکی ڕوون و دروستی هەیە بۆ ئەو پرۆژانەی کە بنەمای بنیاتنانی ئابووری وڵاتن و ئایا ئەو پڕۆژانە لە دەرەوەی کۆنترۆڵی چینی سیاسی گەندەڵ لە وڵاتدا دەبن، هەموو ئەوانەی سەرەوە ، بەرچاوڕوونییەک بۆ خوێنەر دەدەن ، کە زۆر ئەستەمە لە ساڵانی داهاتوو بارودۆخی ئابووریی عێراق ببینین ، کە کاریگەریی نوێی بەسەر هەموو سێکتەرەکانی وڵاتەوە دەبێت .
کێ دەیهەوێت چاکسازی بکات بەبنەمای کێشەکە دەستپێدەکات ئەویش گەندەڵی و سڕینەوەو گەڕانەوەی ئەو پارە دزراوەیە کە بە 2000 ملیار دۆلار مەزەندە دەکرێت و بچێتە وەبەرهێنانی لەپڕۆژەی ڕاستەقینە و بەسوود بۆ ئابووری وڵات کە یارمەتیدەر بێت لەدابینکردنی کار بۆ گەنجانی عێراق کە بەدەست کارەساتی بێکارییەوە دەچێژن ، ئەمەش کاریگەریی خراپی گەورەی لەسەر کۆمەڵگەی عێراق هەیە .
ئایا حکومەتی ئێستا توانای هەیە یان نیازی گۆڕینی واقیعی ئێستاهەیە یان تەنیا درێژکراوەی ئەو حکومەتانەیە کە پێش ی لێدراوە ؟